Altın fiyatları nasıl belirlenir? gündelik yaşamda kağıt paralar bir takas aracı olarak kullanılırken, altın yüzyıllar boyunca değerini koruyan ve zenginliğin simgesi olarak kabul edilen bir varlık olmuştur. Günümüzde de yatırımcılar portföylerini çeşitlendirmek, enflasyona karşı koruma sağlamak ve kazanç elde etmek için altına yönelmektedir.

Altının iyi bir yatırım aracı olduğu genel olarak kabul görse de, altın fiyatlarının nasıl belirlendiği ve günlük fiyatların hangi faktörlerden etkilendiği genellikle çok iyi bilinmemektedir. Bu yazıda altın fiyatlarının belirlenme mekanizması ve fiyatları etkileyen başlıca faktörler detaylı şekilde açıklanmaktadır.

Altın fiyatlarını kim ve nasıl belirler?

Altın, nadir bulunan bir değerli metal olması ve hem mücevher hem de endüstriyel kullanım alanları nedeniyle yüksek fiyatlarla işlem görür. Uluslararası piyasada ise altının ons fiyatı Amerikan doları cinsinden belirlenir. Dolayısıyla doların diğer para birimleri karşısındaki gücü, altın fiyatını etkiler. Türkiye gibi ithalata dayalı ekonomilerde ise dolar/TL kuru altın fiyatlarının belirlenmesinde doğrudan rol oynar.

Örneğin, doların değer kazandığı dönemlerde Türkiye’de altın fiyatlarının yükselmesi, dolar değer kaybettiğinde ise altın fiyatlarının düşmesi beklenir. Ancak altının dünya piyasalarında ons bazında fiyatlandırılması nedeniyle fiyatları hem ons altın fiyatı hem de dolar/TL kuru birlikte belirler.

Türkiye’de gram altın fiyatı şöyle hesaplanır:

Ons altın fiyatı / 31,1034768 = 1 gram altın (dolar cinsinden)

Elde edilen dolar cinsinden gram altın fiyatı, dolar/TL kuru ile çarpılarak Türk Lirası cinsinden gram altın fiyatı bulunur:

(Ons altın fiyatı / 31,1034768) × Dolar/TL = 1 gram altın fiyatı (TL cinsinden)

Bu hesaplama 24 ayar altının fiyatını verir.

Ancak piyasada yatırımcıların ödedikleri fiyatlar spot fiyatın yanı sıra işlem ücretleri ve bayi kar paylarını da içerir. Bu ek maliyetlere finansal piyasalarda “prim” denir. Düşük primli altın tercih etmek yatırımcılara daha fazla getiri sağlayabilir.

Altın Fiyatlarından Bahsederken Genellikle İki Fiyat Türü Kullanılır

Spot fiyat
Külçe altın alım satımında kullanılan fiyat, altının rafine edilmeden önceki ağırlığa göre belirlenen teorik fiyatıdır. Spot fiyat, piyasada alım anında geçerli olan ve arz-talep ile para birimi gücüne göre değişen fiyatı ifade eder. Spot fiyat vadeli işlem fiyatlarından genellikle daha düşüktür, ancak fiziksel altına talebin yüksek olduğu zamanlarda spot fiyat vadeli fiyattan daha yüksek olabilir.

Vadeli işlem fiyatı
Vadeli altın sözleşmeleri, belirli bir gelecekte altın alımını garanti eden sözleşmelerdir. Vadeli fiyatlar spot fiyat, arz-talep beklentileri, fiziksel altının depolama ve taşıma maliyetleri ile risksiz getiri oranı gibi faktörlerden etkilenir.

Daha büyük alımlar genellikle sabit fiyat üzerinden yapılır; bu fiyatlar spot fiyata yakın olup elektronik açık artırmalarla belirlenir ve LBMA (London Bullion Market Association) veya Comex (Commodity Exchange) gibi kurumlar tarafından günde iki kez hesaplanır.

Altın fiyatları genel olarak büyük bankalar, gözetim komiteleri ve piyasa başkanlarından oluşan panellerce belirlenir. Amerika’daki Comex (CME) ve İngiltere’deki LBMA, bu fiyatlandırma sistemlerinin en önemli aktörleridir.

Altın Fiyatlarını Etkileyen Başlıca Faktörler

1. Arz ve talep
   Altının fiyatı temel ekonomik kural olan arz ve talebe bağlıdır. Talep yüksek ve arz sınırlıysa fiyatlar yükselir. Altının arzı sınırlı ve üretim kapasitesi yıllar içinde azaldığı için talepteki artış fiyatları yukarı çekmektedir. Ayrıca merkez bankaları, yatırımcılar ve sanayi altına olan talebi artırmaktadır.

2. Piyasa koşulları
   Siyasi ve ekonomik gelişmeler altın talebini etkiler. Örneğin, Rusya-Ukrayna savaşı gibi krizler yatırımcıları güvenli liman olan altına yönlendirerek fiyatların yükselmesine neden olur.

3. Para biriminin değer kaybı
   Bir ülke parasının değeri düştüğünde, yatırımcılar enflasyona karşı koruma arayışıyla altına yönelir. Doların 2005-2015 yılları arasında değer kaybetmesi, altın fiyatlarının bu dönemde önemli ölçüde yükselmesine yol açmıştır.

4. Faiz oranları ve beklentileri
   Altın faiz getirisi olmayan bir varlıktır. Faizler yükseldiğinde, yatırımcılar faizli menkul kıymetlere yönelir ve altına talep düşer. Bu yüzden faiz oranları ile altın fiyatları arasında genellikle ters bir ilişki vardır. 2022 yılında Fed’in faiz artırımları altın fiyatlarına baskı yapmıştır.

5. Enflasyon
   Altın genellikle enflasyona karşı koruma olarak görülür ancak enflasyon ile altın fiyatları arasındaki ilişki her zaman net değildir. Yüksek enflasyon dönemlerinde bile altın fiyatları düşebilir. Bu nedenle faiz, arz-talep ve diğer makroekonomik faktörler birlikte değerlendirilmelidir.

6. Tedarik faktörleri
   Altın madenciliği, üretim ve arıtma maliyetleri altın fiyatlarını etkiler. Ayrıca teknolojik gelişmeler, mücevherat talebi ve sağlık sektörü gibi alanlardaki kullanım da fiyatlarda etkili olur.

Altın fiyatları uluslararası piyasalarda ons bazında dolar cinsinden belirlenir. Türkiye’de ise dolar/TL kuru ve ons altın fiyatı birlikte gram altın fiyatını oluşturur. Altının değerini etkileyen temel faktörler ise arz-talep dengesi, piyasa koşulları, para birimi hareketleri, faiz oranları, enflasyon ve tedarik koşullarıdır.