Amortisman Nedir?

Amortisman nedir? amortisman, kelime anlamı itibarıyla “yıpranma payı” anlamına gelir. Şirketler, demirbaş olarak belirlenen varlıklarını genellikle bir yıldan daha uzun sürelerde kullanırlar. Bu uzun süreli kullanım, varlıkların doğal olarak yıpranmasına ve değer kaybetmesine neden olur. İşte bu yıpranma ve değer kaybı, şirketler tarafından gider olarak muhasebe kayıtlarına yansıtılmalıdır.

Amortisman Çeşitleri

Amortisman, varlığın kullanım ömrü boyunca değerini tahsis eden bir muhasebe yöntemi olup, temelde üç ana çeşidi bulunmaktadır:

1. Normal Amortisman
2. Hızlandırılmış Amortisman
3. Fevkalade Amortisman

Normal Amortisman

Normal amortisman, diğer bir adıyla eşit tutarlı amortisman, maddi varlığın değeri üzerinden sabit bir oran uygulanarak veya varlığın değeri belirli bir ekonomik ömür süresine bölünerek hesaplanır. Bu yöntem, varlığın maliyetini her yıl eşit tutarlarla giderleştirir.

Hızlandırılmış Amortisman

Hızlandırılmış amortisman, azalan bakiyeler yöntemi olarak da bilinir. Bu yöntemde, varlıkların yıpranması ve değer kaybı daha hızlı bir şekilde gider olarak yazılır. Genellikle varlıkların ekonomik ömrünün iki katı hızında amortisman uygulanır. Hesaplama, yıl başındaki net defter değeri üzerinden yapılır ve her yıl azalan bir tutarla amortisman ayrılır.

Fevkalade Amortisman

Fevkalade amortisman, beklenmedik olaylar sonucunda (doğal afet, yangın vb.) zarar gören veya kullanılamaz hale gelen varlıklar için uygulanır. Bu durumda, şirketler Hazine ve Maliye Bakanlığına veya ilgili idarelere başvurarak, zarar gören varlıklarının belli bir oranını amortize edebilirler.

Amortismanın Önemi

Amortisman, bir varlığın kullanım ömrü boyunca değer kaybını yansıtan önemli bir muhasebe yöntemidir. Şirketlerin mali durumlarını gerçekçi bir şekilde raporlamalarına yardımcı olur ve yıllık gelirlerini daha doğru hesaplamalarını sağlar. Ayrıca, şirketlerin varlık alımlarının finansal etkilerini uzun vadeli bir perspektifle değerlendirmelerine Amortisman Nedir? imkan tanır. Bu sayede, işletmeler yatırım kararlarını daha bilinçli alabilir ve uzun dönemli finansal planlamalarını daha etkili bir şekilde yapabilirler.

Hangi Varlıklar Amortisman Hesabına Dahil Edilir?

Genellikle uzun ömürlü, maddi duran varlıklar amortisman hesabına dahil edilir. Bu varlıklar arasında binalar, makineler, ekipmanlar, araçlar ve ofis mobilyaları gibi fiziksel varlıklar bulunur. Bir varlığın amortisman hesabına dahil edilebilmesi için kullanım ömrünün bir yıldan fazla olması ve işletmenin faaliyetleri için kalıcı bir değer taşıması gerekmektedir.

Amortisman uygulanmayan varlıklar arasında ise arazi (genellikle değer kaybetmediği için) ve dönen varlıklar (stoklar gibi kısa vadeli varlıklar) yer alır. İşletmeler, amortismana tabi varlıkları satın aldıklarında, bu varlıkların maliyetlerini kullanım ömürleri boyunca muhasebe kayıtlarına sistematik bir şekilde dağıtmalıdır. Böylece mali performanslarını doğru bir şekilde yansıtan finansal raporlar hazırlayabilirler.

2024 Yılı Amortisman Sınırı

2024 yılında Vergi Usulü Kanunu’nun 490. Genel Tebliği ile belirlenen amortisman alt sınırı 6.900 TL olarak belirlenmiştir. Bu durum, işletmelerin küçük değerdeki varlıklar için bile amortisman hesaplaması yapmaları gerektiğini göstermektedir. Alt sınırın belirlenmesi, işletmelerin finansal yönetim ve muhasebe uygulamalarının önemini vurgulamaktadır.

Amortisman Şartları

Bir varlığın amortisman olarak ayrılabilmesi için belirli şartların karşılanması gerekmektedir:

1. Kullanım Süresi: Varlığın, şirket tarafından bir yıldan daha uzun süredir kullanılıyor olması gerekmektedir.
2. Değer Kaybı: Varlığın zaman içerisinde yıpranabilen bir eşya olması, yani zamanla değer kaybı yaşaması önemlidir.
3. Envantere Kaydedilme: Değerlemenin yapılacağı tarihte, varlığın envantere kaydedilmiş ve kullanılıyor olması gerekmektedir.
4. Değer Sınırı: Varlığın, 2024 yılı itibariyle belirlenmiş olan 6.900 TL değerinden fazla olması gerekmektedir.

Amortisman Nasıl Çalışır?

Amortisman süreci, varlığın satın alındığı andan itibaren başlar ve kullanım ömrünün sonuna kadar devam eder. Amortisman hesaplama yöntemleri arasında doğrusal, azalan bakiye ve üretim birimine göre amortisman yer alır:

• Doğrusal Yöntem: Varlığın maliyetini eşit yıllık tutarlarda dağıtır.
• Azalan Bakiye Yöntemi: Başlangıçta daha yüksek tutarlarda amortisman uygular ve zamanla bu tutarı azaltır.
• Üretim Birimine Göre Yöntem: Amortisman tutarını varlığın üretim kapasitesine bağlı olarak belirler.

Şirketler, muhasebe standartlarına ve varlığın kullanım şekline uygun olarak en uygun yöntemi seçerler.

Amortisman Hesaplama

Hesaplama, tercih edilen amortisman yöntemine göre farklılık gösterir. Örneğin, 5.000 TL değerindeki bir varlığa 4 yıl ömür biçildiğinde, normal amortisman ve azalan bakiyeler yöntemlerinde sonuçlar farklı çıkar:

• Normal Yöntem: Tutar / Varlığın ömrü işlemi yapılır. 5.000 / 4 = 1.250 TL. Amortisman oranını %25 olarak belirlersek, 5.000 x %25 = 1.250 TL.
• Azalan Bakiyeler Yöntemi:
  • Birinci Yıl: (5.000 / 4) x 2 = 2.500 TL
  • İkinci Yıl: (5.000 – 2.500) / 4 x 2 = 1.250 TL
  • Üçüncü Yıl: (2.500 – 1.250) / 4 x 2 = 625 TL

Amortisman, işletmelerin mali durumlarını gerçekçi bir şekilde yansıtan ve vergi yükümlülüklerini doğru hesaplamalarına yardımcı olan kritik bir muhasebe yöntemidir. Amortisman hesaplamaları, şirketlerin finansal planlamalarını ve yatırım kararlarını bilinçli bir şekilde yapmalarına olanak tanır. 2024 yılı için belirlenen amortisman alt sınırı, bu muhasebe uygulamasının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Şirketlerin, amortisman hesaplamalarını doğru ve etkin bir şekilde yaparak finansal raporlarını güvenilir bir şekilde sunmaları büyük önem taşır.