BIST 100 endeksi nedir? endeksten çıkarılan hisseye ne olur? borsa İstanbul’un en çok takip edilen göstergelerinden biri olan BIST 100 endeksi, Türkiye’nin en büyük ve en likit 100 şirketinin hisse senetlerinin performansını ölçer. Yatırımcılar ve piyasa profesyonelleri, bu endeksi Türkiye borsasının genel sağlığını ve ekonomik performansını değerlendirmek için sıkça kullanır. BIST 100, aynı zamanda küresel piyasalarda XU100 koduyla tanınmaktadır.

BIST 100 endeksinde yer alan şirketler, piyasa değeri, işlem hacmi ve likidite gibi kriterler doğrultusunda seçilir ve endeksin yaklaşık %90’lık işlem hacmi bu hisselerden oluşur. Bu nedenle, hem kısa vadeli hem de uzun vadeli yatırım kararları için kritik bir referans noktasıdır.

BIST 100 Endeksine Hangi Şirketler Dahildir?

BIST 100 endeksine dahil edilen şirketlerin ortak özelliği, Borsa İstanbul’un Ana Pazar veya Yıldız Pazarında işlem görmeleridir. Ayrıca, gayrimenkul yatırım ortaklıkları (GYO) ve girişim sermayesi ortaklıkları (GSYO) da belirli koşullar altında endekse dahil olabilir.

Endeks kapsamında sadece A ve B grubu hisseler yer alırken, C ve D grubu gibi daha riskli kategoriler dışlanır. Bu nedenle BIST 100, nispeten daha stabil ve piyasa tarafından tercih edilen şirketleri içerir.

BIST 100 Endeksinde Hisse Seçimi Nasıl Yapılır?

BIST 100’ü oluşturan hisseler, Borsa İstanbul tarafından 3 ayda bir olmak üzere dört kez gözden geçirilir. Seçim sürecinde öncelikli olarak şu kriterler dikkate alınır:

• Şirketlerin piyasa değeri

• İşlem hacmi ve likidite durumu

• Şirketlerin faaliyet gösterdiği sektörlerin çeşitliliği

Bu kriterlere uygunluk sağlayan en likit ve piyasa değeri yüksek 100 hisse senedi endekse alınırken, performansı veya kriterleri yeterli olmayan şirketler endeksten çıkarılır. Seçim ve değişiklikler yatırımcılara en az 10 gün önceden duyurulur.

BIST 100 Endeksindeki Hisselerin Ağırlıkları Nasıl Belirlenir?

Endekse dahil edilen hisselerin ağırlıkları, şirketlerin piyasa değerine ve fiili dolaşımdaki pay miktarına göre belirlenir. Ancak, bir şirketin endeksteki ağırlığı %10’u geçemez. Bu sınırlama, endeksin bir ya da birkaç şirketin fiyat hareketlerinden aşırı etkilenmesini önlemek amacıyla uygulanır.

Örneğin, Türkiye’nin dev şirketleri olan Ereğli Demir Çelik (EREGL), Türk Hava Yolları (THYAO), TÜPRAŞ gibi hisseler BIST 100 endeksinde yüksek ağırlığa sahip olabilir. Bu hisselerdeki büyük dalgalanmalar, endeksin genel performansını doğrudan etkiler.

BIST 100 Endeksi Nasıl Hesaplanır?

BIST 100 endeksinin hesaplanması karmaşık bir formüle dayanır. Temel olarak endeks değeri, endekste yer alan şirketlerin hisse fiyatları, fiili dolaşımdaki hisse miktarı ve piyasa değerlerinin ağırlıklı toplamına göre belirlenir.

Hesaplama formülü:

Et=∑(Fit×Hit×Nit)BtEt= \frac{\sum (Fit \times Hit \times Nit)}{Bt}Et=Bt∑(Fit×Hit×Nit)​

Burada;

• $Et$ endeksin belirli bir zamandaki değeri,

• $Fit$ ilgili hissenin fiyatı,

• $Hit$ fiili dolaşım oranı,

• $Nit$ hisse miktarı,

• $Bt$ ise baz değeridir.

Bu yöntemle endeks, piyasa koşullarına ve şirketlerin gerçek performansına uygun şekilde dinamik olarak güncellenir.

BIST 100 Endeksinde Düzeltmeler ve Revizyonlar

Endeks hesaplamasında, şirketlerin hisse sayısında veya piyasa değerinde önemli değişiklikler olduğunda, endeksin tutarlılığını korumak için düzeltmeler yapılır. Örneğin; sermaye artırımı, temettü ödemesi veya döviz kuru değişiklikleri endeksin hesaplanmasında dikkate alınır.

Bu gibi durumlarda, endeksin bölen değeri düzeltilerek endeksin sürekliliği sağlanır. Düzeltmeler, ilgili şirketlerin resmi bildirimleri doğrultusunda ve KAP üzerinden kamuya duyurulduktan sonra uygulanır.

BIST 100 Endeksinden Hisse Çıkarılırsa Ne Olur?

Endeks değişiklikleri 3 ayda bir açıklanır ve bu duyurular, hisse fiyatlarında önemli dalgalanmalara neden olabilir. Genellikle bir hisse senedi endeksten çıkarılacağı duyurulduğunda, o hissenin fiyatında düşüş gözlenir. Çünkü endeks takipçi fonlar ve yatırımcılar portföylerini yeniden BIST 100 endeksi nedir? Endeksten çıkarılan hisseye ne olur? dengelerken o hisseden çıkar ve satış baskısı oluşur.

Öte yandan, endekse yeni bir hisse dahil edildiğinde, bu şirketin hisselerinde alım yönlü hareketler görülebilir. Çünkü yeni dahil edilen hisseler piyasa değeri, likidite ve karlılık açısından belirli bir seviyenin üzerindedir ve endeks fonları tarafından talep edilir.

Bu değişiklikler, hem bireysel hem kurumsal yatırımcıların işlem hacminde artışa ve fiyat volatilitesinde yükselişe yol açabilir.

BIST 100 Endeksinin Performansını Etkileyen Faktörler

BIST 100 endeksinin genel performansı; siyasi istikrar, faiz oranları, döviz kurları ve küresel piyasa koşulları gibi birçok faktöre bağlıdır.

• Siyasi ve ekonomik istikrar: Yatırımcı güvenini artırır, endeksin yükselmesine katkı sağlar.

• Faiz oranları: Yüksek faizler, yatırım maliyetlerini artırarak endeks üzerinde baskı oluşturabilir.

• Döviz kurları: Özellikle ithalat ve ihracat yapan şirketlerin kârlılığını etkiler, dolayısıyla endeks performansını etkileyebilir.

• Türkiye ekonomisinin genel durumu: Enflasyon, işsizlik, büyüme ve cari açık gibi makroekonomik göstergeler endeksin yönünü belirler.

Genel olarak, BIST 100 endeksindeki yükselişler Türkiye ekonomisinin büyüme ve iyileşme sinyali olarak algılanırken, düşüşler ekonomik zorlukların işareti olarak değerlendirilir.

BIST 100 endeksi, Türkiye’nin en büyük ve en aktif şirketlerini temsil ederek finansal piyasaların nabzını tutar. Yatırımcılar için piyasa trendlerini anlamak ve doğru stratejiler geliştirmek açısından kritik öneme sahiptir. Endekse dahil edilen ya da çıkarılan hisseler, yatırımcı davranışlarını ve hisse fiyatlarını doğrudan etkiler. Bu nedenle, endeksin yapısı, bileşenleri ve değişiklikleri yatırım kararlarında mutlaka takip edilmelidir.