Yüksek enflasyon ve stagflasyon endişeleri artıyor mu? son dönemde küresel ekonomide en çok konuşulan konuların başında yüksek enflasyon ve stagflasyon riski geliyor. Özellikle pandemi sonrası dönemde hız kazanan arz-talep dengesizlikleri, tedarik zinciri sorunları ve enerji fiyatlarındaki artış bu endişeleri daha da artırıyor. Bu yazımızda stagflasyon kavramını, geçmiş örneklerini ve günümüzdeki gelişmeler ışığında olası etkilerini ayrıntılı biçimde ele alacağız.

Stagflasyon Nedir?

Stagflasyon terimi, İngilizce “stagnation” (durgunluk) ve “inflation” (enflasyon) kelimelerinin birleşiminden oluşur ve ekonomide durgunluk ile yüksek enflasyonun aynı anda görüldüğü zorlayıcı bir süreci ifade eder. Bu dönemde ekonomik büyüme ya durur ya da çok sınırlı kalır; buna karşılık fiyatlar yükselmeye ve işsizlik oranları artmaya devam eder. Stagflasyon, ekonomilerin hem büyüme hem fiyat istikrarı hem de istihdam hedeflerini aynı anda yakalayamadığı sağlıksız bir tabloyu işaret eder.

Tarihten Bir Örnek: 1970’li Yıllar ve Petrol Krizi

1970’li yıllarda dünya ekonomisini derinden sarsan önemli bir stagflasyon örneği yaşandı. 1973’te Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Birliği’nin (OAPEC) uyguladığı petrol ambargosu, enerji fiyatlarının bir anda fırlamasına neden oldu. Petrol fiyatları dört katına çıkarken, birçok ülkede ekonomik büyüme durdu, işsizlik arttı ve enflasyon kontrolden çıktı. Bu dönemde ABD başta olmak üzere gelişmiş ekonomiler enerji tasarrufuna yönelmek zorunda kaldı. Örneğin ABD otoyollarında hız limiti düşürüldü, büyük hacimli motorlu araç üretimi azaldı ve Japonya gibi daha küçük motorlu araçlar üreten ülkeler avantaj kazandı.

Yaşanan bu kriz, sadece enerji politikalarını değil, para ve maliye politikalarını da köklü biçimde sorgulatmaya başladı. Mevcut iktisat politikalarının yetersiz kalması, yeni yaklaşımların geliştirilmesini zorunlu hale getirdi.

Pandemi Sonrası Dönemde Ekonomik Görünüm

2020 yılında küresel salgının başlamasıyla ekonomiler tarihi bir daralma yaşadı. Aşılama süreçlerinin hızlanması ile birlikte 2021’in ilk yarısında baz etkisiyle güçlü büyüme oranları kaydedildi. Ancak bu büyümenin sürdürülebilirliği tartışmalı hale geldi. Ülkeler arasındaki aşılama farkları, yeni varyantlar ve tedarik zincirindeki bozulmalar ekonomilerde kırılganlığı artırdı.

IMF’nin Ekim 2021 tahminlerine göre küresel ekonominin 2021 yılında %5,9, 2022’de ise %4,9 büyümesi bekleniyordu. Ancak toparlanma hızının yavaşladığı ve risklerin arttığı gözlemlendi.

Yüksek Enflasyonun Nedenleri ve Etkileri

Pandemi sonrası dönemde global ölçekte enflasyon baskısı belirgin hale geldi. Gıda fiyatlarındaki artış, enerji maliyetlerindeki yükseliş, arz şokları ve iklimsel koşullar enflasyonu tetikleyen başlıca unsurlar oldu. Özellikle gelişmiş ülke merkez bankalarının “geçici enflasyon” söylemleri giderek yerini daha temkinli bir dile bırakmaya başladı.

Enflasyondaki yüksek seyir, başta enerji ve gıda olmak üzere temel ürünlerde yukarı yönlü fiyat hareketlerini gündemde tutuyor. Talep tarafında hızlı toparlanma ve pandemi döneminde uygulanan genişlemeci politikalarla artan likidite, enflasyonun kalıcı olabileceğine dair endişeleri güçlendirdi.

Para Politikaları ve Olası Senaryolar

Gelişmiş ülke merkez bankaları yüksek enflasyon karşısında şimdilik bekle-gör stratejisini tercih ediyor. Ancak enflasyonist baskılar kalıcı hale gelirse, bu durum faiz artırımları ve para politikasında sıkılaşmayı gündeme getirebilir. Sadece para politikalarının yeterli olmayacağı noktada ise maliye politikalarının da devreye girmesi gerekecektir.

Bazı gelişmekte olan ülkeler ise enflasyonla mücadele kapsamında faiz artırımı gibi proaktif adımlar atmaya başladı. Üretici fiyat endeksindeki artışın zamanla tüketici fiyatlarına Yüksek Enflasyon ve Stagflasyon Endişeleri Artıyor Mu? yansıması beklendiğinden maliyet enflasyonunun gelişimi dikkatle izlenmeli.

Stagflasyon Riski Gerçekçi mi?

Kısa vadede stagflasyon riskinin tam anlamıyla fiyatlamalara yansımadığı görülüyor. Ancak 2022’nin ilk yarısında büyüme ve enflasyon verilerinin seyri, bu riskin gündemde kalıp kalmayacağını belirleyecek. Arz şoklarının sürmesi, sektörel risklerin yayılması ve işgücü piyasalarındaki bozulma stagflasyon endişelerini artırabilir.

Stagflasyonun global ölçekte yaygın bir tehdit haline gelmesi için arz-talep dengesizliklerinin daha kalıcı hale gelmesi ve işgücü piyasalarında daha belirgin bir bozulma yaşanması gerekiyor. Şimdilik bu riskin kısa vadede sınırlı olduğu düşünülse de, gelişmeler yakından izlenmeli.

Sonuç olarak, yüksek enflasyon ve stagflasyon riskleri küresel ekonomi için önemli bir tehdit olmaya devam ediyor. Para ve maliye politikalarının uyumlu şekilde uygulanması, arz ve talep tarafında dengeyi sağlayacak yapısal adımlar atılması bu sürecin yönetilmesinde kritik rol oynayacak. Merkez bankalarının enflasyonla mücadelede yalnız kalmaması, maliye politikalarının da devreye alınması önem arz ediyor.

2022 yılı büyüme ve enflasyon verileri, bu risklerin boyutunu daha net ortaya koyacaktır. Arz şokları ve maliyet baskıları devam ederse, stagflasyon tartışmaları daha fazla gündeme gelebilir. Ancak kısa vadede küresel ölçekte stagflasyonun tam anlamıyla yerleştiğini söylemek için erken.